خواب نوزاد می‌تواند یکی از گیج‌کننده‌ترین مسائلی باشد که تازه‌والدها با آن مواجه می‌شوند. نوزادان مانند بزرگسالان نمی‌خوابند، اما دلیل این اتفاق چیست. نوزادان هرگز لوح‌های سفید و خالی از هر ویژگی خاصی نیستند؛ آنها با طبع خواب ویژۀ خود به دنیا می‌آیند. همان‌طور که در میان بزرگسالان، برخی خواب سبک و برخی خواب سنگین دارند، تفاوت‌های فردی در چگونگی خواب نوزادان نیز وجود دارد. برخی از کودکان تا جایی که می‌توانند در برابر خوابیدن مقاومت می‌کنند، ولی برخی زود کوتاه می‌آیند و می‌خوابند. در این مطلب میتوانید با مواردی برای خواب نوزاد آشنا شوید.
بیدار ماندن نوزاد در طول شب
بسیاری از نوزادان با روز و شب کاملاً معکوس پا به جهان می‌گذارند. این جغدهای کوچک ساعت‌های طولانی‌تری در روز می‌خوابند و دوره‌های هشیارتر خود را برای ساعت‌های مهتابی نگه می‌دارند. نوزادی که در طول شب، هر یک ساعت از خواب بیدار می‌شود، شروع به تکان دادن پاهای خود می‌کند، شیر می‌خورد و خواستار مراقبت عاشقانۀ یک بزرگسال است، پدر و مادری هر روز خسته‌تر خواهد داشت. این می‌تواند برای بزرگسالان بسیار دشوار باشد، زیرا بدن انسان از لحاظ فیزیولوژیکی با بیدار ماندن در تمام طول شب سازگار نیست. اما دقت داشته باشید که در چند ماه اول زندگی نوزاد، مغز او هنوز با چرخۀ شبانه‌روز آشنا و سازگار نیست و نباید از او انتظار زیادی داشته باشید.
سعی کنید در طول دوره‌های طولانی‌تر خواب کودک، شما هم بخوابید و به یاد داشته باشید که این جابه‌جایی روز و شب موقت است. وقتی مغز کودک و سیستم اعصاب مرکزی او کاملاً رشد کند، چرخههای خواب او طولانی‌تر می‌شود و خواب او بیشتر در ساعات شب خواهد بود. شما میتوانید با ایجاد یک محیط تاریک و آرام در ساعات شب و در عین حال کنار زدن پرده‌ها و بهره‌گیری از نور خورشید در طول روز، به تسریع این روند کمک کنید. در طول روز هنگام شیردهی با کودکتان حرف بزنید و تغذیۀ شب‌ها را در آرامش و کمترین نور ممکن انجام دهید تا کم‌کم نوزاد شما متوجه زمان خواب خود بشود، اما هیچ‌گاه سعی نکنید نوزاد یا شیرخوار خود را به زور و اجبار بیدار نگه دارید.
خواب نامنظم و غیرقابل پیش‌بینی نوزاد
در هفته‌های اول، نوزاد شما ممکن است شب و روز در خواب باشد. اما نکته این است که اکثر نوزادان، در طول چند هفتهٔ اول زندگی خود بیشتر از دو تا چهار ساعت مداوم نمی‌خوابند. نوزادان به طور معمول در هفتهٔ اول زندگی، ۱۴ تا ۱۸ ساعت در شبانه‌روز و وقتی یک ماهه می‌شوند، ۱۲ تا ۱۶ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند. از آنجا که هر نوزادی متفاوت است، برخی از آنها خیلی کمتر یا خیلی بیشتر از میانگین می‌خوابند و صرف نظر از ساعات خواب نوزاد، در ماه اول لازم است مادر نوزاد خود را هر دو ساعت یک بار برای شیر خوردن بیدار کند.
در مقابل، برخی از والدین از زیاد خوابیدن نوزاد خود متعجب می‌شوند و حتی احساس خطر می‌کنند، اما نگران نباشید، زیرا برای برخی نوزادان طبیعی است که تا ۲۰ ساعت در شبانه‌روز را نیز خواب باشند. اگر نوزاد شما از این دسته است، شما هم تا میتوانید بخوابید، زیرا این مرحله احتمالاً زیاد طولانی نخواهد بود.
سکوت و آرامش برای خواب نوزاد
وقتی نوزاد شما خواب است، لازم نیست آهسته صحبت کنید یا با نوک پا و بی‌صدا در اطراف خانه راه بروید. بیشتر نوزادان می‌توانند در شلوغ‌ترین و روشن‌ترین مکان‌ها هم بخوابند. برعکس بزرگسالان، آنها برای خوابیدن به محیط خاصی نیاز ندارند. این موضوع تعجب‌آور نیست اگر در نظر بگیرید که کودک شما نه ماه را در رحم مادر گذرانده که محل بسیار ناآرامی است. صداهای ضربان قلب مادر، سیستم گوارشی و دیگر عملکردهای بدن بسیار بلند است. بسیاری از نوزادان حتی در محیطی با نوعی صدای تکرارشونده مانند صدای یک کولر یا دستگاه پخش موسیقی‌های آرام بهتر می‌خوابند.
نوزادان همچنین کوچک‌تر از آن هستند که حواسشان به درخشش چیزی در آن سوی اتاق یا خندیدن کسی منحرف شود و خوابشان بپرد. آنها هر زمان که نیاز داشته باشند می‌خوابند، بنابراین و حداقل در ابتدا لازم نیست که مهمانان را ساکت کنید. همچنین شما میتوانید نوزاد خود را این‌طرف و آن‌طرف ببرید، بدون اینکه نگران به هم زدن خواب او باشید. توانایی خارق‌العادهٔ برخی از نوزادان برای چرت زدن حتی در میان یک طوفان و رعدوبرق آنقدر قوی است که پدر و مادرها را نگران می‌کند که آیا نوزاد آنها درست می‌شنود. اگر خیلی نگران هستید، حتماً موضوع را با پزشک اطفال در میان بگذارید، اما از آنجا که پس از تولد در بیمارستان، از نوزادان تست غربالگری شنوایی گرفته می‌شود، محتمل‌ترین توضیح این است که کودک شما فقط مانند یک نوزاد خوابیده است.
از این مرحله تا جایی که میتوانید لذت ببرید. وقتی کودک شما مرحلۀ نوزادی را پشت سر می‌گذارد، یک برنامهٔ خواب پیدا می‌کند و از محیط اطراف خود آگاه‌تر می‌شود. پس از آن به تدریج سروصدا و دیگر موارد حواس‌پرتی اهمیت پیدا می‌کند و ممکن است لازم باشد که برای بیدار نکردن او حتی مجبور شوید روی پنجه راه بروید.
فضای خواب بی‌تجمل و ساده برای نوزاد
برای خوابیدن نوزاد اصلاً به یک تخت کودک مجهز به ضربه‌گیرهای نرم، چند پتوی گرم و نرم و یک یا دو بالش نیازی نیست. نوزادان بسیار راحت‌تر هستند که در یک محیط ساده بخوابند. ایمن‌ترین موقعیت خواب برای نوزادان نیز خوابیدن روی پشت و ایمن‌ترین فضا، روی یک تشک صاف و سفت با یک ملافهٔ چسبیده به تشک است. هر وسیله‌ای که می‌تواند باعث بسته شدن راه تنفس نوزاد شود، باعث گرم شدن بیش از حد او شود یا به هر شکل باعث اختلال در تنفس شود مثل پتو، ضربه‌گیر، بالش، اسباب‌بازی‌هایی مثل حیوانات عروسکی یا لحاف را از فضای خواب نوزاد حذف کنید. چنین اقداماتی خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را نیز کاهش می‌دهد.
بیشتر کودکان شش تا ۹ ماهه، ۱۴ تا ۱۵ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند و قادر به خوابیدن برای دوره‌های طولانی در هر خواب نیز هستند. این ساعت‌های خواب شامل خواب شبانه و چرت‌های روز نیز هست. در این سن، خواب روزانهٔ بسیاری از کودکان از سه چرت به دو چرت؛ یکی در صبح و یکی در بعدازظهر، می‌رسد. در ادامه میتوانید با الگوی خواب کودک، در خواب عمیق نماندن کودک و دلایل آن و راهکاهای کمک به بهتر خوابیدن کودک آشنا شوید.
الگوی خواب کودک
اگر کودک هنوز الگوی خوابی متناسب با برنامۀ روتین خانواده پیدا نکرده است، این سن زمان خوبی برای آموزش خواب است. روش‌های آموزش خواب می‌تواند به کودک کمک کند راحت‌تر به خواب برود، شب‌ها برای مدت طولانی‌تری بخوابد و ساعت خواب منظم‌تری داشته باشد. به طور معمول زمان خواب کودک در این سن ممکن است به شکل زیر باشد:
خوابیدن در تمام طول شب: کودکان از شش ماهگی معمولاً تمام طول شب را می‌خوابند، هرچند برخی از آنها هم این کار را نمی‌کنند. اگر کودکتان شب‌ها برای هشت ساعت یا بیشتر می‌خوابد، این به معنای آن است که او یاد گرفته وقتی بیدار می‌شود چگونه دوباره به خواب برود و این نشانۀ آن است که شما در حال بزرگ کردن کودکی خوش‌خواب هستید. اگر کودک هنوز هشت ساعت متوالی نمی‌خوابد، بدانید که تنها شما نیستید که این مشکل را دارید. بسیاری از کودکان در مرحلۀ شش تا ۹ ماهگی، هنوز هم شب‌ها برای تغذیه از خواب بیدار می‌شوند، هرچند بیشتر آنها آمادۀ گرفته‌شدن از شیر شب هستند.
بیدار شدن دوباره از خواب: کودکان در این سن لزوماً به دلیل گرسنگی از خواب بیدار نمی‌شوند و بیدار شدنشان دلایل زیادی دارد، اما همۀ ما هر شب چند بار برای مدت کوتاهی از خواب بیدار می‌شویم و به عنوان فرد بالغ، هر بار دوباره خودمان را به خواب می‌بریم و آنقدر سریع این کار را می‌کنیم که صبح، آن را به یاد نمی‌آوریم. اگر کودک شما این مهارت را یاد نگرفته است، حتی اگر گرسنه نباشد هم در طول شب از خواب بیدار می‌شود و گریه می‌کند.
دلایل بیدار شدن کودک در طول خواب شب
در این سن، کودکانی که خوش‌خواب بودند ممکن است به طور ناگهانی شروع به بیدار شدن در طول در شب کنند یا بین سن شش و ۱۲ ماهگی در به خواب رفتن مشکل پیدا کنند. برخی از دلایل بیدار شدن کودک در طول شب شامل موارد زیر است:
رشد شناختی و حرکتی: اختلالات خواب اغلب همراه با رسیدن کودک به نقاط مهم در رشد شناختی و حرکتی است. در فاصلۀ شش تا ۹ ماهگی، کودک ممکن است در حال یادگیری نشستن، چهار دست‌وپا رفتن، کروز یا همان راه رفتن با دست گرفتن به مبلمان یا راه رفتن باشد که دستاوردهای جدید زیادی است. عجیب نیست که او حتی در زمان خواب نیز نخواهد تمرین مهارت‌های جدیدش را متوقف کند و ممکن است به قدری هیجان‌زده و خوشحال باشد که تنها برای اینکه فقط یک بار دیگر نشستن را تمرین کند، از خواب بیدار شود.
اضطراب جدایی: اضطراب جدایی نیز می‌تواند علت بیدار شدن‌های کودک در شب باشد. بیدار شدن از خواب و ندیدن شما در کنارش ممکن است کمی ناراحتی و پریشانی ایجاد کند، اما احتمالاً به محض اینکه شما وارد اتاق شوید آرام می‌شود.
دندان درآوردن: درد دندان درآوردن نیز می‌تواند کودک را از خواب بیدار کند. البته، شما نمی‌توانید بفهمید که چه چیزی باعث بیدار شدن کودک شده است، اما در این سن دلایل موجه زیادی برای این امر وجود دارد. بنابراین بهتر است انتظارات خود را کاهش دهید و انعطاف‌پذیر باشید.
راهکاهای کمک به خوابیدن کودک
توصیه‌ها و راهنمایی برای کمک به خوب خوابیدن کودک در این سن وجود دارد که برخی از آنها شامل موارد زیر است:
یک برنامۀ منظم پیدا کنید: برای زمان قبل از خواب کودکتان یک برنامۀ روتین ایجاد کنید و به آن پایبند باشید. اگر هنوز نوعی برنامۀ روتین قبل از خواب ایجاد نکرده‌اید، از همین الان شروع کنید. این برنامه باید به کودک کمک کند آرام شود و برای خواب آمادگی پیدا کند. لازم است بدانید در این سن، کودک واقعاً شروع به همکاری با شما می‌کند.
آمادگی قبل از خواب ایجاد کنید: مراسم قبل از خواب می‌تواند شامل هر کدام از موارد حمام کودک، یک بازی آرام، پوشاندن لباس خواب، خواندن یک داستان و لالایی خواندن باشد. هر برنامه‌ای که دارید، لازم است آن را با ترتیب ثابت و هر شب در یک زمان مشخص انجام دهید. کودکان، داشتن برنامهٔ ثابت و یکنواختی را که بتوانند روی آن حساب کنند دوست دارند.
برنامۀ زمانی ثابتی برای زندگی فرزندتان داشته باشید: شما و کودک از داشتن یک برنامۀ روزانه که شامل ساعت‌های معینی برای خواب شب و چرت روز است سود خواهید برد. این بدان معنا نیست که کودک باید هر روز دقیقاً در ساعت ۱۲ نهار بخورد، بلکه به معنای آن است که شما باید تلاش کنید به یک برنامۀ نسبتاً قابل پیش‌بینی پایبند بمانید. اگر چرت زدن، غذا خوردن، بازی کردن و آماده شدن برای خواب شب کودک، هر روز در حدود همان زمان انجام می‌شود، خیلی بیشتر احتمال دارد که راحت‌تر به خواب برود.
کودکتان را تشویق کنید خودش به خواب برود: در این سن، برای چرت روزانهٔ خوب و بیدار نشدن در طول شب، کودک شما باید یاد بگیرد خودش به خواب برود. سعی کنید کودک را قبل از اینکه چرتش ببرد در تختش بگذارید تا بتواند تنهایی به خواب رفتن را تمرین کند. اگر گریه کرد، حرکت بعدی به عهدۀ شماست؛ میتوانید حداقل چند دقیقه منتظر بمانید تا ببینید آیا واقعاً ناراحت است یا فقط یک بهانه‌گیری کوچک است و به زودی خوابش می‌برد.
سعی کنید کودک را کمی زودتر در رختخواب بگذارید: اگر کودکتان به خوابیدن پس از ساعت هشت و نیم شب عادت دارد، اما گاهی نمی‌تواند برای خواب آرام شود، سعی کنید او را نیم ساعت زودتر در تختش بگذارید. شاید بیش از حد خسته است و شاید زودتر خواباندن به او کمک کند که خواب عمیق‌تری داشته باشد.
همچنین به یاد داشته باشید که هر کودکی متفاوت و منحصربه‌فرد است و برخی از آنها خوش‌خواب‌تر از دیگران خواهند بود. هنگامی که مسافرت، بیماری و برخی اتفاقات دیگر، برنامۀ خواب کودک را به هم می‌زند نیز بهتر است با تغییرات هماهنگ شوید.
میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب
خواب بچه‌ها و آماده کردن شرایط برای خواب کافی کودکان یکی از اولویت‌های مهم والدین است و هر کودکی نیز با دیگری متفاوت است؛ برخی از آنها به خواب بیشتری نیاز دارند و برخی کمتر می‌خوابند. همچنین آمادگی این را داشته باشید که ممکن است در حین رشد کودک و رسیدن به معیارهای تکاملی و نقاط عطف در مراحل رشد، الگوهای خواب کودکتان نوسان زیادی داشته باشد. در ادامه میتوانید با مدت زمان خواب نوزاد یا کودک شیرخوار و راهکارهای کمک به کودک برای داشتن خواب کافی آشنا شوید.
مدت زمان خواب کودکان شیرخوار
میزان ساعت‌های خواب کودکان شیرخوار، تعداد دفعات چرت زدن و میانگین مجموع خواب آنها با یکدیگر متفاوت است اما به طور تقریبی، میزان خواب کودکان در شبانه‌روز شامل موارد زیر است:
نوزاد تازه متولدشده: یک نوزاد در طول روز به هشت ساعت و نیم خواب نیاز دارد و تعداد چرت‌ها در آنها متفاوت است. یک نوزاد در طول شب نیز به هشت ساعت و نیم خواب نیاز دارد و میانگین مجموع خواب نوزادان ۱۷ ساعت است.
کودک یک ماهه: یک کودک یک ماهه در طول روز به هشت ساعت خواب نیاز دارد که تعداد چرت‌ها در آن متفاوت است. در طول شب نیز به ۹ ساعت خواب احتیاج دارد و میانگین مجموع خواب در آنها ۱۷ ساعت است.
کودک سه ماهه: یک کودک سه ماهه در طول روز معمولاً به شش ساعت خواب که اغلب شامل سه چرت است و در طول شب به ۱۰ ساعت خواب نیاز دارد. همچنین میانگین مجموع خواب در آنها ۱۶ ساعت است.
کودک شش ماهه: کودکان در این سن و در طول روز معمولاً پنج ساعت که بین دو تا سه چرت است و در طول شب ۱۰ ساعت می‌خوابند. میانگین مجموع خواب آنها نیز ۱۵ ساعت است.
کودک ۹ ماهه: کودکان در این سن معمولاً سه ساعت و نیم بین دو چرت روزانه می‌خوباند و در طول شب به ۱۱ ساعت نیاز به خواب دارند. میانگین مجموع خواب آنها نیز ۱۴ ساعت و نیم است.
کودک ۱۲ ماهه: این کودکان در طول روز معمولاً سه ساعت در طول دو چرت و در طول شب ۱۱ ساعت می‌خوابند. همچنین میانگین مجموع خواب آنها ۱۴ ساعت است.
کودک ۱۸ ماهه: بچه‌ها در این سن معمولاً طی روز دو ساعت و نیم در یک چرت به خواب نیاز دارند و در طول شب ۱۱ ساعت می‌خوابند. میانگین مجموع خواب آنها نیز ۱۳ ساعت و نیم است.
راهکارهای کمک به کودک برای داشتن خواب کافی
تداوم و قابل پیش‌بینی بودن شرایط زندگی به شاد و آرام ماندن کودکان کمک می‌کند و خود این اتفاق، آرامش لازم برای به خواب رفتن را ایجاد خواهد کرد. همچنین برخی از پزشکان مخالف چرت طولانی کودکان در بعدازظهر هستند، زیرا این می‌تواند مانع از عمیق خوابیدن آنها در شب شود. با روش‌های زیر میتوانید بهترین شرایط را برای راحت به خواب رفتن کودکتان به وجود آورید:
- ایجاد یک برنامۀ روتین و آرامش‌بخش قبل از خواب شبانه
- برنامه‌ریزی زمانی برای چرت زدن کودک در وقت ثابتی از هر روز
- برنامۀ مشخص تغذیه و شیردهی برای عادت دادن او به داشتن یک برنامۀ منظم روزانه
- تعیین زمان مناسب برای خواب
- بردن کودک به رختخواب در حالت خواب‌آلود
- کم‌نور کردن اتاق خواب کودک در زمان خوابش
- آرام حرف زدن و زمزمه با کودک قبل از شروع به خواب رفتنش
- کم کردن هوشیاری کودک برای به خواب رفتن
- بازی نکردن و حرف نزدن با کودک هنگام خواب شب
- نگاه نکردن مستقیم به چشم‌های او هنگام خواب
اصول خواب کودک از تولد تا سه ماهگی
نوزادان تازه متولدشده به طور معمول بین ۱۶ تا ۱۷ ساعت در روز می‌خوابند. اما بیشتر نوزادان در طول چند هفتۀ اول زندگی برای بیش از دو تا چهار ساعت متوالی در روز یا شب، همان‌طور مداوم در خواب نمی‌مانند و هر چند ساعت یک بار بیدار می‌شوند. در ادامه میتوانید با الگوی غیرقابل پیش‌بینی خواب نوزادان و راهکارهایی برای ایجاد عادت‌های خواب صحیح در نوزادان و یک نظریۀ متفاوت در مورد خواب نوزادان آشنا شوید.
الگوی غیرقابل پیش‌بینی خواب نوزاد
وقتی فرزندتان تازه به دنیا آمده است، احتمالاً مجبور هستید چندین بار در طول شب برای عوض کردن پوشک، غذا دادن و آرام کردن و تسکینش بیدار شوید. الگوی خواب کودکان از تولد تا سه ماهگی معمولاً به شکل زیر است:
چرخههای کوتاه خواب: چرخههای خواب نوزادان به مراتب کوتاه‌تر از بزرگسالان است و زمان بیشتری را در خواب رم؛ که در آن حرکات سریع چشم وجود خواهد داشت، می‌گذرانند. تصور می‌شود که خواب رم برای رشد خارق‌العاده‌ای که در مغز نوزادان اتفاق می‌افتد ضروری است. این غیرقابل پیش‌بینی بودن خواب نوزاد در این سن یک مرحلۀ ضروری برای کودک است و زیاد طول نمی‌کشد. هرچند وقتی کمبود خواب دارید، حتی این مرحلۀ کوتاه ممکن است بسیار طولانی به نظر برسد اما با تصور کردن رشد خوب و سالم مغز نوزاد در ذهنتان ممکن است حتی این بیدار شدن‌ها برایتان خوشایند شود.
شروع طولانی‌تر شدن خواب: از شش تا هشت هفتگی به بعد به تدریج نوزادان در طول روز، دوره‌های کوتاه‌تر و در طول شب، دوره‌های طولانی‌تری می‌خوابند. البته بیشتر آنها هنوز در طول شب برای شیر خوردن از خواب بیدار می‌شوند. آنها همچنین دوره‌های کوتاه‌تری از خواب رم و دوره‌های طولانی‌تری از خوابی عمیق‌تر دارند. کارشناسان می‌گویند، در فاصلهٔ چهار و شش ماهگی، بیشتر کودکان شیرخوار قادر به خوابیدن برای مدت هشت تا ۱۲ ساعت در طول شب می‌شوند. برخی از نوزادان از همان شش هفتگی برای دوره‌های طولانی در شب می‌خوابند، اما بسیاری از نوزادان تا پنج یا شش ماهگی به این نقطه نمی‌رسند و برخی تا دورهٔ نوپایی همچنان در طول شب از خواب بیدار می‌شوند. شما اگر بخواهید میتوانید آموزش عادت‌های خواب صحیح را از همان ابتدا شروع و به کودکتان کمک کنید که هرچه زودتر به این مرحله برسد.
راهکارهای ایجاد عادت خواب صحیح در کودک
راهکارهایی برای کمک به خوب خوابیدن کودکان در این سن وجود دارد. برخی از این روش‌های مؤثر شامل موارد زیر است:
به نوزاد فرصت‌های زیادی برای چرت روزانه بدهید: در شش تا هشت هفتۀ اول، بیشتر نوزادان قادر به بیدار ماندن برای مدتی بیش از دو ساعت متوالی نیستند. اگر برای خواباندن کودک مدت بیشتری را یعنی بیشتر از گذشت دو ساعت از آخرین خوابش صبر کنید، ممکن است نوزادتان بیش از حد خسته شود و در خوابیدن دچار مشکل شود.
تفاوت بین روز و شب را به نوزاد بیاموزید: برخی از نوزادان شب‌زنده‌دار هستند؛ چیزی که ممکن است در دوران بارداری متوجه آن شده باشید و وقتی شما می‌خواهید بخوابید آنها تازه بیدار می‌شوند. در چند روز اول تولد کودک، کار زیادی در این مورد از دستتان برنمی‌آید. اما از حدود دو هفتگی نوزاد، میتوانید آموزش تفاوت شب و روز را به شکل زیر شروع کنید:
- هنگامی که در طول روز هشیار و بیدار است، با او صحبت و بازی کنید.
- روزها خانه و اتاق نوزاد را پرنور و روشن نگه دارید.
- لازم نیست برای کم کردن سروصداهای معمول روز مانند تلفن، موسیقی و ماشین ظرف‌شویی زیاد تلاش کنید.
- اگر نوزادتان معمولاً هنگام شیر خوردن روز خوابش می‌برد، میتوانید از خواب بیدارش کنید.
- شب‌ها میزان نور و سروصدا را پایین نگه دارید و آن‌قدری با او صحبت نکنید که هشیار شود.
- وقتی در طول شب از خواب بیدار می‌شود، با او بازی نکنید و بگذارید دوباره بخوابد.
به این ترتیب نوزادتان خیلی زود می‌فهمد که شب‌ها زمانی برای استراحت و خوابیدن است و کم‌کم یک الگوی منظم برای خوابیدن پیدا می‌کند.
نشانه‌های خواب‌آلودگی نوزاد را بشناسید: گوش به زنگ نشانه‌های خواب در نوزادتان باشید. اگر نشانه‌های زیر یا هر نشانۀ دیگری از خواب‌آلودگی در نوزاد دیدید، او را به رختخوابش ببرید:
- اگر چشم‌های خود را می‌مالد.
- گوش خود را می‌کشد.
- بیشتر از حالت معمول بهانه‌گیری می‌کند.
شما به زودی حس ششمی در مورد برنامۀ روزانه نوزادتان پیدا خواهید کرد و به طور غریزی می‌فهمید که چه زمانی آمادۀ چرت زدن است.
یک برنامۀ منظم قبل از خواب ایجاد کنید: یک برنامۀ روتین قبل از خواب ایجاد و برای پایبندی به آن تلاش کنید. این برنامه می‌تواند خیلی ساده مثل پوشاندن لباس خواب به نوزاد، لالایی خواندن و در انتها یک بوسهٔ شب به خیر باشد.
نوزاد را قبل از خواب عمیق‌تر به رختخواب ببرید: وقتی نوزاد خواب‌آلود اما هنوز بیدار است، او را در رختخواب بگذارید. وقتی نوزاد به شش تا هشت هفتگی برسد، میتوانید کم‌کم به او فرصت بدهید که خودش به خواب برود، اما برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که نوزاد را وقتی خواب‌آلود اما هنوز بیدار است در رختخواب بگذارید.
یک نظریهٔ متفاوت در مورد خواب نوزاد
یک نظریه نیز وجود دارد که مخالف تکان دادن نوزاد حتی در این سن کم برای خواباندن اوست. بر اساس این نظریه بیشتر پدر و مادرها فکر می‌کنند کاری که آنها در این سن کم انجام می‌دهند تأثیری روی عادت‌های خواب نوزاد در آینده نخواهد داشت اما این تصور اشتباه است، زیرا نوزادان در حال یادگیری عادت‌های خواب خود هستند و طبیعتاً اگر شما در طول هشت هفتۀ اول زندگی، هر شب کودک را برای به خواب رفتن در آغوشتان تکان دهید، چرا باید بعداً انتظار اتفاق و شیوهٔ خوابیدن متفاوتی را از کودکتان داشته باشید؟
با این حال، همه با این نظر موافق نیستند و بیشتر والدین تصمیم می‌گیرند نوزاد را با جنباندن یا شیر دادن بخوابانند، چون هم این کار را عادی و طبیعی می‌دانند، هم خودشان از آن لذت می‌برند و هم نوزاد زودتر می‌خوابد یا شاید هم فقط به این دلیل که هیچ کار دیگری مؤثر به نظر نمی‌رسد.
اصول خواب کودک از سه تا شش ماهگی
مدت زمان خواب معمول بیشتر کودکان شیرخوار سه تا شش ماهه مجموعاً ۱۵ تا ۱۶ ساعت در شبانه‌روز است که این ساعت‌های خواب شامل خواب شبانه و چرت‌های روزانه نیز هست. شیرخواران معمولاً از حدود چهار ماهگی به تدریج الگوی خواب و بیداری منظم‌تری پیدا می‌کنند و بیشتر وعده‌های تغذیۀ آنها در طول شب نیز حذف شده است اما این بدان معنی نیست که شما باید به طور ناگهانی یک برنامۀ خواب سفت و سخت را به کودک چهار یا پنج ماهه تحمیل کنید. در ادامه میتوانید با پیدایش الگوی خواب شبانۀ کودک و راهکارهایی برای ایجاد عادت‌های خواب صحیح به آنها آشنا شوید.
پیدایش الگوی خواب کودک
برنامۀ خواب کودکتان ممکن است همین الان هم با سبک زندگی خانوادگی شما هماهنگ شده باشد. اما اگر می‌خواهید به کودکتان کمک کنید که برای دوره‌های طولانی‌تری بخوابد و برنامۀ خواب منظم‌تری داشته باشد، ممکن است این سن زمان خوبی برای امتحان کردن آموزش خواب باشد. همچنین به خاطر داشته باشید که هر کودکی یک برنامهٔ رشد منحصربه‌فرد دارد. پس به واکنش فرزندتان به آموزش خواب توجه کنید و اگر آماده به نظر نمی‌رسد، دست نگه دارید و دوباره چند هفته بعد امتحان کنید. الگوی خواب شبانۀ کودک از سه تا شش ماهگی ممکن است به شکل زیر باشد:
خوابیدن در طول شب: در فاصله‌ای بین چهار و شش ماهگی، بیشتر کودکان شیرخوار قادر به خوابیدن به مدت چند ساعت متوالی در شب هستند. وقتی به این مرحله برسید، شما هم میتوانید بیشتر بخوابید و صبح‌ها آسوده‌تر و بانشاط‌تر بیدار شوید. اگر هم کودکتان هنوز در طول شب بیدار می‌شود، بدانید که تنها شما نیستید که این مشکل را دارید و بسیاری از کودکان در مرحلۀ چهار تا شش ماهگی هنوز بیش از یک بار در شب برای تغذیه از خواب بیدار می‌شوند. اما به‌طورکلی، کودکان از شش ماهگی معمولاً و به احتمال زیاد آمادهٔ گرفته شدن از شیر شب می‌شوند.
بیدار شدن دوباره در میان خواب: اگر کودکتان در حال حاضر شب‌ها برای دوره‌های طولانی می‌خوابد، از آن لذت ببرید. اما گاهی شیرخوارانی که برای هفته‌ها یا ماه‌ها، شب‌ها بیدار نمی‌شدند، ممکن است مجدداً شب‌ها بیدار شوند. بنابراین تعجب نکنید اگر به شکل ناگهانی و دوباره، هر چند ساعت یک بار کودکتان شما را از خواب بیدار کند. این تغییرات خواب که پسرفت‌های خواب نام دارد، در طول دوره‌های جهش رشد کودک، رایج و معمولاً موقتی است و دلیلش این است که شاید کودک بیش از پیش آگاهی اجتماعی پیدا کند و ناگهان بیدار شود و برای دیدن شما گریه کند یا ممکن است به قدری درگیر یادگیری مهارت‌های جدید مانند غلت خوردن یا نشستن باشد که در خواب نیز این مهارت‌ها را تمرین کند و در نتیجه خود را از خواب بیدار کند.
راهکارهای ایجاد عادت خواب صحیح به کودک
وقتی کودکتان یک نوزاد تازه متولدشده بود، با دیدن نشانه‌های خواب‌آلودگی مثل مالیدن چشم و کشیدن گوش می‌دانستید که اکنون وقت خوابش است، اما حالا که کمی بزرگ‌تر شده، شما باید برنامۀ زمانی منظم و ثابتی برای خواب شبانه و همچنین چرت روزانۀ کودک ایجاد کنید تا الگوی خوابش منظم شود. راهکارهایی برای کمک به خوب خوابیدن کودک در این سن وجود دارد. برخی از این روش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
برنامۀ منظم خواب را پیدا کنید: برخی کودکان به طور طبیعی در ساعت شش هر شب به خواب می‌روند. برخی دیگر در ساعت هشت یا بعد از آن هم هنوز کاملاً بیدار هستند و البته برنامۀ روتین خانواده نیز برنامۀ خواب آنها را تحت تأثیر قرار خواهد داد، پس برنامۀ زمانی منظمی برای خواب شبانه و چرت‌های روز ایجاد کنید و به آن پایبند بمانید. مثلاً شما میتوانید به تدریج چرت‌های کودک را برای زمان خاصی از هر روز مثلاً در ساعت ۹ صبح، ۱۲ ظهر و سه بعدازظهر برنامه‌ریزی کنید یا میتوانید کودک را حدود دو ساعت پس از آخرین باری که از خواب بیدار شد، بخوابانید. تا زمانی که فرصت کافی برای خوابیدن به کودک داده می‌شود، هر دو روش خوب است.
کودک خسته را زودتر به رختخواب ببرید: اگر به نظر می‌رسد که کودکتان می‌خواهد تا بعد از ساعت خوابش هم بیدار بماند، بدانید که رفتار پر‌انرژی در اواخر شب می‌تواند نشانهٔ خستگی کودک باشد و اگر کودکتان در به خواب رفتن یا در خواب ماندن طی طول روز یا در شب مشکل دارد، سعی کنید او را زودتر آمادۀ خواب کنید و در رختخواب بگذارید، زیرا خستگی زیاد می‌تواند آرام شدن برای خواب و خواب آسوده را دشوار کند.
یک برنامۀ دائمی قبل از خواب ایجاد کنید: اگر زودتر این کار را نکرده‌اید، اکنون زمان خوبی برای شروع یک برنامۀ روتین قبل از خواب است. مراسم قبل از خواب شبانه می‌تواند شامل حمام دادن کودک یا شستن دست و پاهایش، پوشاندن لباس خواب، خواندن یک یا دو داستان، لالایی خواندن، بوسۀ شب‌به‌خیر یا همۀ این موارد باشد. هر برنامه‌ای که با زندگی خانواده‌تان مطابقت دارد، تا زمانی که آن را با ترتیبی ثابت و هر شب در زمان ثابتی انجام دهید مناسب است.
کودکتان را صبح‌ها بیدار کنید: با این کار، ساعت خواب روزانه‌اش تنظیم می‌شود. اگر از ساعت بیداری معمول فرزندتان در صبح گذشته، اشکالی ندارد که او را بیدار کنید تا ساعت خواب روزانه‌اش تنظیم شود. کودک به پیروی از یک الگوی منظم خواب، بیداری و تجدید نیرو با چرت‌های روزانه نیاز دارد. بیدار کردن او در یک زمان معین، به حفظ یک برنامۀ خواب قابل پیش‌بینی کمک می‌کند.
خوابیدن بعد از بیداری در شب را به کودک بیاموزید: همۀ ما؛ کودکان و بزرگسالان، هر شب چند بار برای مدت کوتاهی؛ از چند ثانیه تا چند دقیقه، از خواب بیدار می‌شویم. به عنوان یک فرد بالغ، ما هر بار دوباره خودمان را می‌خوابانیم و حتی به یاد نمی‌آوریم که این کار را کرده‌ایم. توانایی بازگشت به خواب حیاتی است، زیرا خواب شب متشکل از چرت‌های متعدد است و فرد در طول شب مرتب از خواب بیدار می‌شود. برخی کودکان این کار را به طور طبیعی انجام می‌دهند، اما اگر کودکتان از این دسته نیست، لازم است این مهارت را به او بیاموزید. یکی از راه‌های آموزش کودک این است که او را وقتی خواب‌آلود، اما هنوز بیدار است در رختخوابش قرار دهید. اگر در طول شب شنیدید که از خواب بیدار شده، قبل از بلند شدن برای آرام کردن یا تغذیۀ کودک، چند دقیقه صبر کنید و به او فرصت بدهید تا خودش دوباره به خواب برود.
اگر کودکتان به کمک بیشتری نیاز دارد و شما فکر می‌کنید که آماده است، میتوانید یک روش جدی‌تر آموزش خواب را امتحان کنید. گزینه‌های موجود عبارت از روش خواب بدون گریه، روش گریه تا خواب و تکنیک ناپدید شدن تدریجی شماست. اینکه چه روشی برای شما مؤثرتر خواهد بود، با سبک تربیتی شما، باورهای شخصی‌تان و نیازهای خاص فرزندتان در ارتباط است.
اصول خواب کودک از شش تا ۹ ماهگی
بیشتر کودکان شش تا ۹ ماهه، ۱۴ تا ۱۵ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند و قادر به خوابیدن برای دوره‌های طولانی در هر خواب نیز هستند. این ساعت‌های خواب شامل خواب شبانه و چرت‌های روز نیز هست. در این سن، خواب روزانهٔ بسیاری از کودکان از سه چرت به دو چرت؛ یکی در صبح و یکی در بعدازظهر، می‌رسد. در این مطلب میتوانید با الگوی خواب کودک، در خواب عمیق نماندن کودک و دلایل آن و راهکاهای کمک به بهتر خوابیدن کودک آشنا شوید.
الگوی خواب کودک
اگر کودک هنوز الگوی خوابی متناسب با برنامۀ روتین خانواده پیدا نکرده است، این سن زمان خوبی برای آموزش خواب است. روش‌های آموزش خواب می‌تواند به کودک کمک کند راحت‌تر به خواب برود، شب‌ها برای مدت طولانی‌تری بخوابد و ساعت خواب منظم‌تری داشته باشد. به طور معمول زمان خواب کودک در این سن ممکن است به شکل زیر باشد:
خوابیدن در تمام طول شب: کودکان از شش ماهگی معمولاً تمام طول شب را می‌خوابند، هرچند برخی از آنها هم این کار را نمی‌کنند. اگر کودکتان شب‌ها برای هشت ساعت یا بیشتر می‌خوابد، این به معنای آن است که او یاد گرفته وقتی بیدار می‌شود چگونه دوباره به خواب برود و این نشانۀ آن است که شما در حال بزرگ کردن کودکی خوش‌خواب هستید. اگر کودک هنوز هشت ساعت متوالی نمی‌خوابد، بدانید که تنها شما نیستید که این مشکل را دارید. بسیاری از کودکان در مرحلۀ شش تا ۹ ماهگی، هنوز هم شب‌ها برای تغذیه از خواب بیدار می‌شوند، هرچند بیشتر آنها آمادۀ گرفته‌شدن از شیر شب هستند.
بیدار شدن دوباره از خواب: کودکان در این سن لزوماً به دلیل گرسنگی از خواب بیدار نمی‌شوند و بیدار شدنشان دلایل زیادی دارد، اما همۀ ما هر شب چند بار برای مدت کوتاهی از خواب بیدار می‌شویم و به عنوان فرد بالغ، هر بار دوباره خودمان را به خواب می‌بریم و آنقدر سریع این کار را می‌کنیم که صبح، آن را به یاد نمی‌آوریم. اگر کودک شما این مهارت را یاد نگرفته است، حتی اگر گرسنه نباشد هم در طول شب از خواب بیدار می‌شود و گریه می‌کند.
دلایل بیدار شدن کودک در طول خواب شب
در این سن، کودکانی که خوش‌خواب بودند ممکن است به طور ناگهانی شروع به بیدار شدن در طول در شب کنند یا بین سن شش و ۱۲ ماهگی در به خواب رفتن مشکل پیدا کنند. برخی از دلایل بیدار شدن کودک در طول شب شامل موارد زیر است:
رشد شناختی و حرکتی: اختلالات خواب اغلب همراه با رسیدن کودک به نقاط مهم در رشد شناختی و حرکتی است. در فاصلۀ شش تا ۹ ماهگی، کودک ممکن است در حال یادگیری نشستن، چهار دست‌وپا رفتن، کروز یا همان راه رفتن با دست گرفتن به مبلمان یا راه رفتن باشد که دستاوردهای جدید زیادی است. عجیب نیست که او حتی در زمان خواب نیز نخواهد تمرین مهارت‌های جدیدش را متوقف کند و ممکن است به قدری هیجان‌زده و خوشحال باشد که تنها برای اینکه فقط یک بار دیگر نشستن را تمرین کند، از خواب بیدار شود.
اضطراب جدایی: اضطراب جدایی نیز می‌تواند علت بیدار شدن‌های کودک در شب باشد. بیدار شدن از خواب و ندیدن شما در کنارش ممکن است کمی ناراحتی و پریشانی ایجاد کند، اما احتمالاً به محض اینکه شما وارد اتاق شوید آرام می‌شود.
دندان درآوردن: درد دندان درآوردن نیز می‌تواند کودک را از خواب بیدار کند. البته، شما نمی‌توانید بفهمید که چه چیزی باعث بیدار شدن کودک شده است، اما در این سن دلایل موجه زیادی برای این امر وجود دارد. بنابراین بهتر است انتظارات خود را کاهش دهید و انعطاف‌پذیر باشید.
راهکاهای کمک به خوابیدن کودک
توصیه‌ها و راهنمایی برای کمک به خوب خوابیدن کودک در این سن وجود دارد که برخی از آنها شامل موارد زیر است:
یک برنامۀ منظم پیدا کنید: برای زمان قبل از خواب کودکتان یک برنامۀ روتین ایجاد کنید و به آن پایبند باشید. اگر هنوز نوعی برنامۀ روتین قبل از خواب ایجاد نکرده‌اید، از همین الان شروع کنید. این برنامه باید به کودک کمک کند آرام شود و برای خواب آمادگی پیدا کند. لازم است بدانید در این سن، کودک واقعاً شروع به همکاری با شما می‌کند.
آمادگی قبل از خواب ایجاد کنید: مراسم قبل از خواب می‌تواند شامل هر کدام از موارد حمام کودک، یک بازی آرام، پوشاندن لباس خواب، خواندن یک داستان و لالایی خواندن باشد. هر برنامه‌ای که دارید، لازم است آن را با ترتیب ثابت و هر شب در یک زمان مشخص انجام دهید. کودکان، داشتن برنامهٔ ثابت و یکنواختی را که بتوانند روی آن حساب کنند دوست دارند.
برنامۀ زمانی ثابتی برای زندگی فرزندتان داشته باشید: شما و کودک از داشتن یک برنامۀ روزانه که شامل ساعت‌های معینی برای خواب شب و چرت روز است سود خواهید برد. این بدان معنا نیست که کودک باید هر روز دقیقاً در ساعت ۱۲ نهار بخورد، بلکه به معنای آن است که شما باید تلاش کنید به یک برنامۀ نسبتاً قابل پیش‌بینی پایبند بمانید. اگر چرت زدن، غذا خوردن، بازی کردن و آماده شدن برای خواب شب کودک، هر روز در حدود همان زمان انجام می‌شود، خیلی بیشتر احتمال دارد که راحت‌تر به خواب برود.
کودکتان را تشویق کنید خودش به خواب برود: در این سن، برای چرت روزانهٔ خوب و بیدار نشدن در طول شب، کودک شما باید یاد بگیرد خودش به خواب برود. سعی کنید کودک را قبل از اینکه چرتش ببرد در تختش بگذارید تا بتواند تنهایی به خواب رفتن را تمرین کند. اگر گریه کرد، حرکت بعدی به عهدۀ شماست؛ میتوانید حداقل چند دقیقه منتظر بمانید تا ببینید آیا واقعاً ناراحت است یا فقط یک بهانه‌گیری کوچک است و به زودی خوابش می‌برد.
سعی کنید کودک را کمی زودتر در رختخواب بگذارید: اگر کودکتان به خوابیدن پس از ساعت هشت و نیم شب عادت دارد، اما گاهی نمی‌تواند برای خواب آرام شود، سعی کنید او را نیم ساعت زودتر در تختش بگذارید. شاید بیش از حد خسته است و شاید زودتر خواباندن به او کمک کند که خواب عمیق‌تری داشته باشد.
همچنین به یاد داشته باشید که هر کودکی متفاوت و منحصربه‌فرد است و برخی از آنها خوش‌خواب‌تر از دیگران خواهند بود. هنگامی که مسافرت، بیماری و برخی اتفاقات دیگر، برنامۀ خواب کودک را به هم می‌زند نیز بهتر است با تغییرات هماهنگ شوید.
