مقدمه‌ای بر تغذیه با شیر مادر
شیردهی به نوزاد یک راه طبیعی برای تأمین غذای نوزاد در ماه‌های اول است و همچنین به بهبود مادر بعد از زایمان نیز کمک می‌کند. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) و همچنین سازمان بهداشت جهانی (WHO) به تغذیه‌ی نوزاد در شش ماه اول تنها با شیر مادر تأکید کرده‌اند. بعد از ۶ ماه اول هر دو سازمان مصرف میوه، سبزیجات و غلات در کنار شیر مادر را پیشنهاد می‌کنند.
با این حال شیردهی یک مسئله‌ی شخصی است و حتی برخی افراد ممکن است نتوانند به نوزاد خود شیر دهند. در این صورت کودک باید با روش‌های دیگر تغذیه شود تا روند رشد او کند نشود.
مزایا شیردهی به نوزاد چیست؟
تغذیه با شیر مادر فواید سلامتی کوتاه مدت و بلند مدتی برای مادر و کودک دارد. این مزایا برای کودک شامل موارد زیر است:
- کاهش عفونت‌ها: نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به عفونت‌های کودکی کمتری مانند عفونت گوش، عفونت‌های تنفسی، عفونت‌های روده و همچنین سرماخوردگی مبتلا می‌شوند.
- مصونیت بالاتر در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها: شیر مادر حاوی ایمونوگلوبولین یا آنتی‌بادی‌های مادر است. این پروتئین‌ها به تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد کمک می‌کند.
- کاهش خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS): کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، خطر کمتری در سال اول تولد، برای ابتلا به SIDS دارند.
- وزن سالم: شیردهی به نوزادان وزن آنها را ایده‌آل نگه داشته و نسبت به کودکانی که شیرخشک مصرف می‌کنند، چاقی کمتری دارند.
- کاهش خطر دیابت: تغذیه با شیر مادر خطر ابتلا به دیابت نوع یک را کاهش می‌دهد.
- یک منبع کامل: نوزادان در مراحل مختلف رشد به مواد مغذی متفاوتی نیاز دارند. شیر مادر یک منبع کاملی است که به طور طبیعی این نیازها را برای نوزاد تأمین می‌کند.
مزایا شیردهی تنها برای کودک نیست. مادران نیز از برخی مزایا این امر برخوردار می‌شوند که این مزایا عبارت‌اند از:
- بهبود یافتن: شیردهی موجب می‌شود تا اکسی‌توسین بیشتری آزاد شود که این هورمون به انقباضات رحمی کمک کرده و موجب می‌شود رحم به اندازه‌ی قبل از بارداری برگردد.
- کاهش وزن سریع‌تر: مادرانی که به نوزادان خود شیر می‌دهند، سریع‌تر وزن به جا مانده از بارداری خود را از دست می‌دهند.
- کاهش ابتلا به افسردگی: خطر ابتلا به افسردگی بعد از زایمان در مادرانی که با شیر مادر، کودک خود را تغذیه می‌کنند، بسیار کمتر از مادران دیگر است.
- کاهش خطر برخی سرطان‌ها: هرچه مادران مدت زمان بیشتری را به شیردهی نوزاد خود بپردازند، خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را کاهش می‌دهند.
میزان تولید شیر مادر تا حد زیادی به میزان شیری که نوزاد می‌خورد، بستگی دارد
مواردی که باید قبل از شیردهی به نوزاد در نظر بگیرید
- درد و ناراحتی: بسیاری از مادران در ۷ تا ۱۰ روز اول بعد از شروع شیردهی ممکن است احساس درد و ناراحتی داشته باشند. این امر اغلب موقت است، اما می‌تواند، تغذیه‌ی روزهای ابتدایی نوزاد را با مشکل مواجه کند.
- عدم انعطاف‌پذیری: در هفته‌های اول نوزادان ۱۲ بار در روز ممکن است، از شیر مادر تغذیه کنند که این کار می‌تواند بسیار سخت باشد.
- عدم اندازه‌گیری: محاسبه‌ی اینکه چه مقدار شیر تولید می‌کنید و چه مقدار نیاز کودک است، می‌تواند سخت باشد. برای اینکه بدانید آیا کودک شما به اندازه شیر می‌خورد، باید به عوامل دیگری مانند وزن کودک و میزان ادرار روزانه آن دقت کنید.
- رژیم غذایی و مصرف داروها: زمانی که نوزاد خود را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، بخش زیادی از غذا، دارو و مشروبات الکلی را با کودک خود شریک هستید. مقداری از این مواد می‌تواند از طریق شیر به نوزاد منتقل شود. اگرچه تعداد کمی از آنها می‌توانند برای کودک مشکل‌ساز باشند، اما باید در تمام مدت شیردهی به نوزاد مراقب تغذیه‌ی خود نیز باشید.
از چه زمانی شیر مادر تولید می‌شود؟
تولید شیر از اواسط بارداری آغاز می‌شود. برای بیشتر مادران حجم شیر از روزهای ۲ تا ۵ بعد از زایمان افزایش یافته و از شیر آغوز به شیر بالغ تبدیل می‌شود. از بدو تولد نوزاد در پستان‌ها شیر وجود دارد، اگرچه ممکن است مادران از وجود شیر مطلع نباشند.
آغوز سرشار از مواد مغذی و آنتی‌بادی‌های مهم است. در واقع هر آنچه کودک در روزهای اول تولد خود به آن نیاز دارد توسط شیر آغوز تأمین می‌شود.
تغذیه زمان شیردهی
رژیم خاصی برای مادران شیرده وجود ندارد، اما شما باید کالری بیشتری نسبت به مادرانی که شیر تولید نمی‌کنند، دریافت کنید. آنچه که شما نیاز دارید به سن کودک و همچنین تعداد دفعات شیردهی در روز بستگی دارد. در ۶ ماه اول، مادر به ۵۰۰ کالری اضافی در روز نیاز دارد که این عدد در ۶ ماه دوم بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ کالری خواهد بود.
رژیم غذایی مادر نباید تنها با کالری و غذاهای فرآوری شده پر شود بلکه رژیم متعادل که حاوی پروتئین، سبزیجات، میوه و چربی‌ها است، می‌تواند تکمیل کننده باشد. نوشیدن آب کافی را فراموش نکنید. هر زمان که احساس تشنگی داشتید مقداری آب بنوشید و به علائمی مانند ادرار تیره یا خشکی دهان که نشان‌دهنده‌ی نیاز بدن به آب بیشتر است، توجه کافی داشته باشید.
یکی از سؤالات رایج مادران شیرده، تعداد دفعات شیر خوردن نوزادان در طول شبانه‌روز و در هر وعدۀ غذایی، همچنین تشخیص میزان کافی شیر خوردن نوزاد است تا مطمئن شوند کودکشان تمام غذای مورد نیاز خود را دریافت می‌کند. برای رفع این نگرانی‌های شایع میان مادران، در این مطلب میتوانید با تعداد دفعات شیر خوردن نوزادان در طول شبانه‌روز، نیاز نوزاد به شیر در هر وعدۀ غذایی و نیاز کودک به شیر بعد از یک سالگی آشنا شوید.
تعداد دفعات شیر خوردن نوزادان
تعداد دفعات شیر خوردن در میان نوزادان بسیار متفاوت است. برخی از آنها دوست دارند حتی بدون گرسنگی و مداوم شیر بخورند، درحالی‌که دیگر نوزادان فقط زمانی شیر می‌خورند که گرسنه شده‌اند. در ۲۴ ساعت اول زندگی نوزاد، او آن‌قدر خواب‌آلود است که ممکن است شیر زیادی نخورد. اما نوزادان معمولاً در ماه اول ممکن است هر دو تا سه ساعت، یک بار یعنی بین هشت تا ۱۲ بار در هر دورۀ ۲۴ ساعته شیر بخورند. این ممکن است خیلی زیاد به نظر برسد و شما را نگران کند که مبادا او در هر تغذیه به اندازۀ کافی شیر دریافت نمی‌کند، اما در نظر داشته باشید که شکم نوزاد شما کوچک است و نیاز به شیر خوردن مکرر در دفعات دارد.
نوزادتان ممکن است در ماه دوم، هشت یا نه بار در روز و در ماه سوم، هفت یا هشت بار در روز شیر بخورد و در ماه چهارم به دفعات بیشتری شیر بخواهد. اما هر بار برای مدت کوتاه‌تری شیر می‌خورد، زیرا ذهن او بیشتر درگیر اطراف و از شیر خوردن منحرف می‌شود. پس از ماه چهارم، دوباره دفعات شیر خوردن نوزاد شروع به کاهش می‌کند. به احتمال زیاد تا شش ماهگی، وعده‌های تغذیۀ نوزاد در هر ۲۴ ساعت به حدود پنج یا شش بار می‌رسد و احتمالاً تا پایان دوران شیردهی در همین تعداد باقی خواهد ماند.
نیاز نوزاد به شیر در هر وعدۀ غذایی
بیشتر نوزادان در یک ماه اول زندگی در هر وعده به ۷۴ تا ۸۹ میلی‌لیتر شیر مادر تا حدود هشت بار در روز نیاز دارند که در مجموع برابر با ۵۹۱ تا ۷۱۰ میلی‌لیتر در ۲۴ ساعت است. پس از آن، مقدار متوسط شیر مادر مورد نیاز کودک تا شش ماهگی در حدود ۷۶۹ تا ۸۲۸ میلی‌لیتر در ۲۴ ساعت است که بین شش تا هشت وعده تغذیه تقسیم می‌شود و اگر کودک، خوردن مواد غذایی جامد را زودتر از شش ماهگی آغاز کرده است، مقدار شیری که می‌خورد کاهش خواهد یافت. به خاطر داشته باشید که این فقط یک دستورالعمل کلی است و اگر کودک خودش نمی‌خواهد، لازم نیست سعی کنید هر روز ۸۲۸ میلی‌لیتر شیر به او بدهید. همچنین اگر کودک شما هنوز گرسنه به نظر می‌رسد، سینۀ خود را عقب نکشید، فقط به این دلیل که فکر می‌کنید مقدار مشخصی وجود دارد که او دیگر آن را خورده است.
در مورد نوزادی که با شیشه‌شیر یا شیر خشک تغذیه می‌شود، به راحتی ممکن است بیش از حد غذا بدهید. کودکی که از سینۀ مادر شیر می‌خورد، می‌تواند در عین آرامش گرفتن از مکیدن سینه، بسیار کم شیر بخورد یا فقط به اندازه‌ای بخورد که تشنگی خود را رفع کند، اما کودکی که با شیشه‌شیر تغذیه می‌شود، این امکان را ندارد. کارشناسان می‌گویند کودکانی که با شیشه‌شیر تغذیه می‌شوند، حتی زمانی که فقط کمی شیر می‌خواهند، معمولاً بسیار بیشتر از آن می‌خورند، زیرا سرعت جریان شیر از شیشه زیاد است و متوقف کردن جریان آن نیز برای کودک سخت است.
برای اینکه کمک کنید کودکتان مقدار مناسبی شیر بخورد، او را به آرامی تغذیه کنید و در حین تغذیه به او استراحت‌های کوتاهی بدهید، به این شکل که اگر به نظر می‌رسد کودک شیر مادر را به سرعت قورت می‌دهد، بعد از هر ۱۰ بار مکیدن، به او فرصت دهید تا نفس بگیرد. این کار، به ویژه در طول چند ماه اول که او یاد می‌گیرد سرعت شیر خوردن خود را تنظیم کند مهم است. اکثر نوزادان هفت تا ۱۱ ماهه، روزانه نیازمند خوردن دو یا سه وعده غذای جامد به علاوۀ میان‌وعده‌های کوچک، همراه با چهار یا پنج وعده تغذیه از شیر مادر هستند.
نیاز کودک به شیر بعد از یک سالگی
هنگامی که کودک شما به اولین سالگرد تولد خود می‌رسد، میتوانید پس از مشورت با پزشک کودک در کنار شیر خودتان شیر گاو را نیز به مقدار کم به کودک بدهید. بهتر است از شیشه‌شیر یا لیوان مخصوص نوزاد استفاده کنید. همچنین به خاطر داشته باشید که اگرچه شیر گاو به میزان کم برای کودک خوب است، اما نباید در خوردن آن زیاده‌روی شود، به شکلی که اشتهای او برای دیگر غذاهای سالم کم شود. در واقع، خوردن بیش از حد شیر گاو می‌تواند به کم‌خونی و فقر آهن منجر شود. معمولاً خوردن ۴۷۳ تا ۷۱۰ میلی‌لیتر شیر در روز برای کودکان در این سن مناسب است.
همچنین اگر شما و کودک بخواهید، میتوانید تا دو سالگی کودک نیز به او شیر بدهید، زیرا اگرچه کودک نوپای شما بیشتر مواد مغذی مورد نیاز خود را از غذاهای جامد خواهد گرفت، اما شیر مادر هنوز هم می‌تواند کالری، آنتی‌بادی‌های ارزشمند، ویتامین‌ها و آنزیم‌ها را فراهم کند.
